AIS; fabels, feiten en koopadvies.
Gepubliceerd: april 2022 Leestijd: 6 minuten
Onder de streep is de verstandigste en meest betaalbare aanschaf voor een klein schip dat reizen onderneemt een AIS-B SOTDMA transceiver met eigen antenne. Hierna leggen we in detail uit waarom.
Fabel: AIS maakt een radar overbodig.
Feit: AIS is een hulpmiddel om de kenmerken van andere schepen met AIS te kunnen zien. AIS ziet dus ook heel veel niet en daar wil je niet mee in aanvaring komen: schepen zonder AIS, betonning, brugpijlers, haveningangen enz.
Fabel: AIS-B wordt door grote schepen weg gefilterd; het heeft voor het verbeteren van zichtbaarheid dus geen zin. Feit: AIS-B kan op sommige installaties weg gefilterd worden. Een verantwoordelijke stuurman zal van die optie echter nooit gebruik maken omdat AIS een belangrijk hulpmiddel is om kleine schepen op tijd te zien. Op goede installaties kun je de AIS van stilliggende schepen of schepen buiten een bepaalde (veiligheid-) afstand wegfilteren. Daarmee vermijd je dat meer belangrijke info op je plotter onzichtbaar wordt.
Fabel: AIS-B is vaak onzichtbaar.
Feit: AIS-A, AIS-Inland en AIS-B SOTDMA zijn door hun SOTDMA protocol altijd zichtbaar. AIS-B met het ‘oude’ CSTDMA-protocol is door het karakter van dit protocol in hele drukke gebieden niet altijd zichtbaar. Het gebruik van een antennesplitter om AIS en Marifoon op één antenne aan te sluiten kan ertoe leiden dat de AIS informatie niet uitgezonden wordt als de marifoon in gebruik is.
Welke type AIS?
Als je wil dat anderen jouw boot tijdig kunnen waarnemen. Installeer dan naast een goede radarreflector ook een AIS transceiver (ook wel transponder genoemd). Er bestaan ook AIS-apparaten die alleen ontvangen en dus niet de positie en gegevens van jouw boot uitzenden. Dat verhoogt de zichtbaarheid van de eigen boot voor anderen dus helemaal niet. Als je met een boot wil gaan reizen vergeet deze apparaten dan.
Er zijn verschillende typen AIS transceivers. Een AIS-A is verplicht op grote SOLAS zeeschepen en een AIS-Inland op schepen groter dan 20 meter in het binnenland. Daarnaast is er de AIS-B die alleen op kleine schepen geïnstalleerd mag worden. Dit zijn de verschillen tussen die typen:
1. De uitgezonden en ontvangen informatie; AIS-Inland is identiek aan AIS-A maar heeft specifieke rapportagemogelijkheden voor binnenlands gebruik. Je kunt AIS-A apparaten omschakelen van binnenland-modus naar zee-modus. De extra informatie die AIS-A/Inland uitzendt t.o.v. AIS-B (b.v. IMO nummer, bestemming, aantal passagiers aan boord) is niet van belang voor de recreatievaart.
2. Het zendvermogen; een AIS-B met het oude CSTDMA protocol heeft 2 watt vermogen, met het SOTDMA protocol heeft AIS-B 5 watt vermogen en een AIS-A/Inland heeft 12,5 watt maximaal vermogen. Het vermogen van 2 watt is genoeg voor binnenlands gebruik maar het reikt op zee niet erg ver. Het is ook te weinig om via satellietsystemen zichtbaar te zijn. Het voordeel van die satellietontvangst is dat je ook buiten het bereik van walstations zichtbaar kunt zijn op sites als Marine Traffic. Je moet daarvoor wel een abonnement afsluiten. Er zijn ook alternatieven (b.v. Garmin InReach Mini2) die naast tracking informatie ook (nood-) berichten kunnen ontvangen en verzenden en dus meer geschikt zijn voor recreatief reizen. Ook die apparaten hebben een abonnement-systeem.
3. Het stroomverbruik; AIS-A/Inland verbruikt meer stroom dan AIS-B. Heb je een zeilboot of een boot met elektrische aandrijving dan kan het stroomverbruik een belangrijke afweging zijn.
4. De rapportage-interval; bij AIS-A/Inland is die een stuk hoger dan bij AIS-B. Daardoor wordt de positie van een groot schip altijd nauwkeuriger wordt weergegeven (ongeveer 50 meter nauwkeurig) dan die van een klein schip met AIS-B (ongeveer 100 meter nauwkeurig). AIS-B met het SOTDMA protocol heeft echter bij snel varen een hogere rapportage interval waardoor die afwijking beperkt blijft tot ongeveer 65 meter terwijl die snel varend met B-CSTDMA op zou lopen tot ongeveer 400 meter. Die afwijking is zo groot dat het niet meer betrouwbaar te noemen is. Bij een snel varende boot is het dus alleen om die reden al belangrijk om voor het SOTDMA protocol kiezen. Wil je hier meer over weten klik dan op het schema hieronder.
5. Het zendprotocol; al vaak genoemd en een aantal ermee samenhangende verschillen ook. Maar het belangrijkste verschil is dat het SOTDMA protocol er voor zorgt dat de informatie van de boot altijd zichtbaar is voor ander schepen in de directe omgeving terwijl het CSTDMA protocol alleen uitgezonden wordt wanneer er geen SOTDMA protocol uitgezonden wordt. Normaal gesproken gaat dat goed maar als je in gebieden met veel grote schepen komt (stil liggend of varend) dan kan het zijn dat er geen zendruimte is. Het AIS-B CSTDMA symbool raakt dan dus erg achter bij de feitelijke positie of is helemaal niet meer zichtbaar. Ook dit is een argument om voor een AIS met SOTDMA protocol te kiezen wanneer je met een boot gaat reizen en/of vaak in drukke gebieden vaart.
AIS-B met het SOTDMA protocol is pas enkele jaren op de markt. Oude informatie over AIS-B zal deze protocol optie dus niet in beschouwing nemen.
6. De prijs: AIS-A/Inland is verkrijgbaar vanaf ongeveer € 1.800,- terwijl een goede AIS-B SOTDMA ongeveer de helft kost. Een AIS-B CSTDMA kost ongeveer € 700,-. Een marifoon met ingebouwde AIS-B CSTDMA transponder is ongeveer € 700,- duurder dan een marifoon zonder AIS dus daar schiet je financieel niet veel mee op.
Welk merk/type?
De meeste AIS-B apparaten worden gemaakt door een paar grote fabrikanten die ze ook aan de bekende ‘merken’ leveren die er dan hun eigen naam op zetten (b.v. AMEC en B&G/Simrad). Een AIS met NMEA2000 aansluiting is, ongeacht het merk, altijd compatible met apparatuur van andere merken in zo’n netwerk.
Foto’s: boven: AMEC B600, onder B&G V3100; identiek.
Er zijn uitvoeringen met ingebouwde splitter waardoor je gebruik kunt maken van de bestaande marifoonantenne en dat kan geld en vooral moeite uitsparen als je antenne boven in de mast zit. Let op of de meerprijs van een splitter niet net zo hoog of hoger is dan het aanleggen van een extra antenne. Een eigen antenne heeft, los van de kosten, de voorkeur omdat de marifoon uitzending bij een splitter meestal prioriteit krijgt boven de AIS zending waardoor jouw AIS signaal dus kan gaan ‘achter lopen’. De combinatie van AIS transceiver en marifoon is in opkomst. Die apparaten hebben meestal een ingebouwde splitter en CSTDMA protocol. Niet aan te bevelen dus voor een boot waarmee gereisd gaat worden.
Je hebt ook AIS-B met ingebouwde Wifi zender die naast AIS info vaak ook andere NMEA2000 info naar een computer of iPad kan sturen. Handige back-up als je plotter uit mocht vallen. De meeste moderne plotters hebben zelf ook een Wifi zender waardoor direct ermee communiceren en bedienen vanaf een iPad mogelijk is. In dat geval heb je aan Wifi in je AIS voor het dagelijks gebruik dus niet veel.
De AIS heeft een eigen GPS antenne, die meestal bijgeleverd is of kan worden. Je kunt het zenden van de AIS uitschakelen als je daarvoor een schakeling installeert.
De meeste AIS-B transceivers zijn ‘black-box’ modellen die ergens in een kast zitten weggewerkt. Sommige modellen hebben een (te) klein eigen beeldscherm. Belangrijk is dat de AIS-informatie op je plotterscherm geprojecteerd wordt zodat je in één overzicht ziet waar jij vaart ten opzichte van de geplande route, betonning etc. en waar de andere schepen vandaan komen.
Op moderne plotters wordt de radarplot van een schip gecombineerd met die van het e.v.t. AIS-symbool van dat schip tot één ARPA-symbool.
Er zijn AIS-transceivers met ingebouwde log-functie. Die schrijven alle informatie over de route en snelheid op een geheugenkaart en overschrijven die wanneer de kaart vol raakt. Je kunt dus altijd de info over een recent incident terugkijken.
De regels
Je moet minimaal een basiscertificaat marifonie hebben om een AIS transceiver te mogen gebruiken. Je moet dat gebruik aanmelden bij het Agentschap Telecom en het laten opnemen in de z.g.n. Ship Station License. De gegevens van het schip en de positie van de antenne op het schip moeten correct ingevoerd worden. AIS is verplicht op grote schepen (> 20 meter) in het binnenland en op kleine schepen als je door bepaalde windparken op zee wil varen of sinds 2022 in de Antwerpse haven.
Welke AIS kopen?
Het is nooit bewezen dat er kwalitatief veel verschil zit tussen de verschillende fabrikanten ook al willen sommige fabrikanten je met marketingpraat graag iets anders doen geloven. De prijzen van vergelijkbare apparatuur zit ook dicht bij elkaar. Let bij de koop vooral op een goede service-organisatie, juist als je naar het buitenland reist, voor het geval er eens iets kapotgaat.
Onder de streep is de verstandigste en meest betaalbare aanschaf voor een klein schip dat reizen onderneemt een AIS-B SOTDMA transceiver met eigen antenne. Rond de duizend euro moet voldoende zijn om de apparatuur te kopen. Splitters en CSTDMA varianten moet je als het even kan vermijden. Gebruik goede antennekabel, verbindingen en een goede antenne. De zend- en ontvangst-kwaliteit is zo goed als de zwakste schakel in je systeem.
Een paar voorbeelden van AIS-B SOTDMA (niet uitputtend en in willekeurige volgorde);
Garmin AIS 800
Raymarine AIS 700
Furuno FA70
B&G/Simrad V3100
AMEC B600-S-W
Weatherdock Easy-TRX3
Em-Trak B954 of de B400 met scherm en C-Map kaartmateriaal optie
Ocean Signal ATB1
Een redelijk betaalbare (rond de € 1.750,-) AIS-A/Inland: Em-Trak B200 met scherm en C-Map kaartmateriaal optie.
Hoe ga ik met AIS aan de gang?
Kijk even naar deze video over hoe je met AIS in de praktijk moet werken. De voorbeeldinstallatie in de video is van Raymarine maar alle grote merken werken op globaal dezelfde wijze: let op filtermogelijkheden, instellingen van de gevaarlijke schepen en vooral relatieve vectoren in jouw plottersoftware.