Naar de Oostzee
Gepubliceerd; 22 april 2023, update 30 juni 2023.
Naar de Oostzee varen betekent dat je een keuze moet maken voor de route daar naar toe. Je kunt er voor kiezen om helemaal binnendoor te varen. Vaak wordt echter gekozen voor de route over zee. Hoe die routes precies verlopen wordt op andere plaatsen behandeld. Op deze pagina wordt ingegaan op de praktische keuzen die je hebt als je over zee, komend vanuit Nederland, aanreist en naar de Oostzee wil. Uiteindelijk moet je dan door Duitsland of Denemarken heen. Welke routes zijn er en wat zijn de voor- en nadelen?
Route 1: NOK kanaal: via Elbe of Eider.
De meest gebruikelijke route naar de Oostzee is het bijna 100 kilometer lange NOK-kanaal (Noord-Oostzeekanaal ook wel; Kieler-kanaal). Dat kanaal loopt van Brunsbüttel (Elbe) naar Kiel, beide in Duitsland. Gebruikelijk is om eerst naar Cuxhaven te varen. Vanuit Cuxhaven is het ongeveer 30 kilometer de Elbe op varen naar de sluis bij Brünsbuttel. Lees hier de ‘gebruiksaanwijzing’ die bij het gebruik van dit kanaal hoort. Daarbij zijn een paar kanttekeningen te maken. De Elbe is een redelijk snel stromende (4 - 6 km/h) rivier met getijdenwerking: de stromingsrichting wisselt dus. Wat het allemaal een tikje spannend maakt is dat er geen wachtsteiger is bij de sluisingang en dat de sluiswachters er soms nogal de tijd voor nemen om een sluis te openen. Stel je er dus op in dat je een half uur in de stroming ligt te dobberen: dan kan het alleen maar meevallen. Kijk naar de kentering van de stroming bij je planning want die valt op de Elbe niet samen met het moment van hoog of laag water.
Een tweede tip: vastmaken in de sluiskamers kan alleen op een drijvend platform dat net iets boven het water ligt en alleen over ‘ogen’ beschikt waar je een meerlijn doorheen kan halen: van de boot afstappen dus en er vooraf rekening mee houden dat de stootwillen tot op het water moeten liggen. Daarna is het makkelijk want het platform gaat dus mee omhoog of naar beneden.
Relaxter naar het NOK-kanaal kan ook maar die route kost meer tijd: via de rivier Eider. De eerste sluis ligt op ongeveer 65 km varen vanaf Helgoland. Na die sluis is er nog steeds getijdenwerking. Let er op dat de eerste (kleine) haven waarin je niet droog valt in Friedrichstadt, achter een sluis, is. Halverwege de Eider is weer een sluis, ditmaal een getijdensluis. Als je niet hoger bent van ongeveer 3,30 of 3,40 meter dan kun je zonder openingen van bruggen doorvaren. Maar ook zeilboten kunnen er door want alles kan open. Let dus op de maximale doorvaarthoogte (Mthw = gemiddeld hoogwaterpeil, MW = gemiddeld rivierpeil). Aan het eind van de Eider ga je door een sluis het NOK-kanaal in: de Gieselauer Schleuse. Je komt dan globaal halverwege het NOK-kanaal uit. De sluis is echter regelmatig buiten bedrijf. Voordat je aan de tocht over de Eider begint dus controleren in de scheepvaartberichten. Minder bekend: aan de kanaal-kant van de Gieselauer-sluis kun je gratis overnachten aan goede langssteigers, zonder voorzieningen, behalve vuilnisbakken. Het lijkt erg op een Marekrite steiger.
Je moet voor het gebruik van het NOK-kanaal (weer) betalen. Sinds 15 maart 2023 kun je voor het gebruik van de sluizen van het NOK-kanaal ook vooraf bij een webshop betalen. Voorwaarde is dat je het betaalbewijs print of de passage-code groot op een A4-tje kalkt (verwar die code niet met de payment-code) omdat de sluiswachter de code niet op een telefoon kan uitlezen vanwege de afstand (12 meter hoogteverschil). De trappen omhoog mogen niet gebruikt worden om veiligheidsredenen. Het betalen in de webshop gaat in de praktijk het beste met credit card. Geld overmaken naar een bank kan ook maar dat duurt dagen voordat je betaling dan rond is en voor die tijd krijg je dus geen passage-code. Als je met credit-card betaalt krijg je vrijwel direct twee mails over de betaling met o.a. een payment-code. Maar pas de derde mail bevat de passage-code die je moet laten zien. Kijk ook in de spam-box als je deze drie mails niet ziet. Controle vindt nauwelijks plaats maar uit overleveringen is bekend dat bij zo’n schaarse controle iemand die niet betaald had een boete van € 250,- kreeg.
Route 2: Elbe-Lubeck kanaal
Je kunt ook op de Elbe het NOK kanaal links laten liggen en vanaf Cuxhaven 105 km doorvaren naar Hamburg. Vanaf Hamburg is het nog ongeveer 55 km varen naar het plaatsje Lauenburg waar je het Elbe-Lubeck kanaal in kunt varen. Het is een rustig en heel oud kanaal van bijna 70 km met behoorlijk wat sluizen maar een leuke route. Voor de Nederlanders interessant: het is gratis. Let wel op de maximale doorvaarthoogte: als de boot binnen de ‘reisboot’-maten valt is er geen probleem maar als je minimale hoogte boven de 4 meter uit komt moet je even heel goed de route bestuderen. Deze route is ook heel geschikt als je op de Oostzee wat meer naar het oosten wil reizen omdat Lübeck ongeveer 35 km meer naar het oosten op die vaarroute ligt. Als je voor de route binnendoor uit Nederland kiest kom je via het Elbe-seitenkanal een paar kilometer voor Lauenburg op de Elbe uit.
Route 3: Limfjord of Skagerrak
De avontuurlijke route naar de Oostzee is langs de Deense west-kust en dan naar keuze via het Limfjord door de kop van Denemarken of helemaal rond de kop van Denemarken door het Skagerrak. Geen hoogtebeperkingen op deze route. De beste uitvalsbasis voor deze route is Helgoland. Vanaf daar is het ongeveer 290 km naar de havenplaats Thyboron, het begin van de Limfjord. De Deense westkust is erg open voor wind uit voornamelijk westelijke richting. Goed bestuderen van deze route en goed op het weer letten is dus belangrijk. Eenmaal in het Limfjord ben je al weer beter beschut tegen westelijke winden maar ook daar ben je er niet ongevoelig voor.
Gidsen/vaarwijzers:
Varen naar Denemarken, Henk Nooter, ISBN 9789083023243, 1e druk november 2022.
Vaarwijzer Scandinavië en de Oostzee, René Vleut, ISBN 9789064107474, 7e druk 2021
The Baltic Sea and Approaches, Royal Cruising Club, ISBN 9781846236891, 4e druk 2017
Actuele landengidsen op de site van de Baltic Section van de Cruising Association (alleen voor leden).
Betalen
Het passeren van het NOK-kanaal (Noord-Oostzeekanaal) moest altijd betaald worden tot de trappen in de sluis doorgeroest bleken en de daarop volgende betaalmachines aan wal vanwege het Corona-besmettingsgevaar niet aangeraakt mochten worden. Velen dachten definitief van betalen af te zijn maar nee, het is nu weer verplicht. Het goede nieuws is echter dat het via een heuse webshop vooruit betaald kan worden maar neem dan wel een printer mee op de boot want het betaalbewijs moet geprint worden. Het goede nieuws is ook dat de Gieselauer sluis, die beschadigd was, weer operationeel is sinds 1-4-2023.
